قاصد پژوهش‌های واقعبینانه
دکتور عبدالباقی امین
توافق بین امریکا و طالبان:
توافقنامه صلح میان ایالات متحده امریکا و طالبان که زمینه برای پایان دادن به جنگ افغانستان را مهیا می‌سازد، به تاریخ 29 فبروری 2020م به امضا رسید. این توافقنامه خروج تدریجی نیروهای امریکایی از افغانستان را طی 14 ماه فراهم می‌کند و طالبان در آن تضمین می‌کند که خاک افغانستان بر خلاف منافع ایالات متحده استفاده نخواهد شد. همچنان مذاكرات بین الافغانی ظرف ده روز پس از امضای توافقنامه (10 مارچ 2020م) آغاز می‌گردد و قبل از آن به منظور اظهار حسن نیت، شش هزار زندانی از هر دو طرف (حکومت افغانستان و طالبان) از بند رها می‌شوند.
نخست: مشکلات فراراه مذاکرات بین الافغانی:
- آزادی زندانیان: یکی از اولین دشواری‌ها در اجرای مفاد توافقنامه، آزادی 5000 زندانی از زندان‌های حکومت افغانستان در ازای 1000 زندانی است که طالبان آزاد می‌کنند، چون روی آزادی زندانیان قبل از آغاز مذاکرات بین الافغانی، در متن توافقنامه‌ای که ایالات متحده متعهد به اجرای آن شده، میان طالبان و امریکا موافقه صورت گرفته است. ولی حکومت افغانستان قبل از آغاز مذاکره با طالبان با آزادی زندانیان موافقه نمی‌کند و تاکید می‌ورزد که آزادی زندانیان از طریق مذاکرات مستقیم بین حکومت افغانستان و طالبان صورت خواهد گرفت و این موضوع از صلاحیت‌های سیادتی حکومت افغانستان است. اما در جانب دیگر، داکتر عبدالله عبدالله شریک حکومت وحدت ملی و رقیب انتخاباتی داکتر اشرف غنی به این نظر است که زندانیان باید برای آغاز مذاکرات بین الافغانی آزاد شوند.
طالبان روی آزادی زندانیان آنان با حکومت افغانستان به حیث پیش شرط برای آغاز مذاکرات بین الافغانی تاکید می‌ورزند، قضیه‌ای که پروسۀ صلح را در نخستین گام‌های تطبیق توافق میان امریکا و طالبان، با چالش روبه‌رو می‌کند. به همین منظور، ایالات متحده امریکا زلمی خلیلزاد نمایندۀ ویژۀ خویش را به کابل اعزام کرد تا شرایط را برای مذاکرات بین الافغانی آماده کند.
- نشست به میز مذاکره: حکومت افغانستان تلاش دارد اعضای هیئت مذاکره کننده را با صلاحیت‌های محدود برای مذاکره با گروه طالبان تعیین کند، ولی اختلافات جدی بین اطراف سیاسی در مورد انتصاب این هیئت نیز وجود دارد.
حکومت افغانستان به این نظر است که در انتخابات ریاست جمهوری موفق شده و حق دارد اعضای این هیئت و اختیارات آنرا تعیین کند، در حالیکه سایر گروه‌های سیاسی نتایج انتخابات ریاست جمهوری را نمی‌پذیرند و به این نظر اند که این هیئت مذاکره با طالبان باید با هماهنگی بین همه اطراف سیاسی تعیین شود، چون صلح قضیۀ ملی است و باید تمام اطراف سیاسی در آن دخیل باشند تا همه به اتفاق ملی در مورد آیندۀ کشور برسند.
در جانب دیگر، طالبان حکومت افغانستان را به رسمیت نمی‌شناسند و به این نظر اند که این حکومت از مردم افغانستان نماینده‌گی نمی‌کند، و در انتخاباتی که در نتیجۀ آن حکومت تشکیل گردیده شرکت مردم کمتر از 5٪ بود. طالبان بارها اعلام کرده است که آماده به مذاکره با تمام اطراف سیاسی کشور است و حکومت افغانستان را نیز به عنوان یکی از اطراف سیاسی قبول می‌کند، قضیه‌ای که موانع جدی در برابر مذاکرات صلح ایجاد کرده است.
- ادامه کاهش خشونت‌ها: حکومت افغانستان در اکتوبر سال گذشته طرحی برای صلح در کشور ارائه کرد که در آن آتش بس یکماهه به عنوان پیش شرط برای مذاکرات با طالبان مطرح شده و دلیل آنرا ازمایش توانایی طالبان مبنی بر کنترول روی جنگجویان آنان در میدان جنگ عنوان کرده است. اصرار حکومت افغانستان روی این موضوع باعث فشارهای امریکا بالای طالبان شد تا قبل از امضای توافقنامه صلح آتش بس را بپذیرند. پس از گفتگوهای فراوان بین طالبان و امریکا، روی کاهش خشونت‌ها برای مدت یک هفته قبل از امضای توافقنامه صلح توافق صورت گرفت. کاهش خشونت‌ها از 22 فبروری آغاز شد و طالبان توانستند وحدت صفوف خویش و فرمانبرداری جنگجویان شان به تصامیم رهبری آنان و دفتر سیاسی در قطر را اثبات کنند، چیزیکه یک دستاورد بزرگ سیاسی برای طالبان در برابر ازمایش ایالات متحده و حکومت افغانستان به شمار رفت. امریکا نیز هفتۀ کاهش خشونت‌ها را ستایش کرد و آنرا توانایی طالبان در کنترول آنان روی جنگجویان شان در میدان جنگ عنوان کرد. پس از یک هفته کاهش خشونت‌ها و پس از امضای توافق صلح با امریکا، طالبان مواقع حکومت افغانستان را هدف حمله قرار دادند و پس از آن نیروهای امریکایی نیز بر مواضع طالبان در ولایت هلمند حمله کردند. همچنان مقامات امریکایی و ناتو روی نیاز ادامۀ کاهش خشونت‌ها و فرصت دادن به مذاکرات بین الافغانی تاکید ورزیدند.
دوم: ابهام در توافقنامه:
با وجود اینکه نام امارت اسلامی بارها در این توافقنامه با ملاحظۀ اینکه ایالات متحده امارت اسلامی را به عنوان دولت به رسمیت نمی‌شناسد بلکه آنرا به عنوان یک گروه می‌شناسد، ولی این توافقنامه ترتیبات جدید و تشکیل حکومت جدید اسلامی که در نتیجۀ مذاکرات بین الافغانی به میان خواهد آمد، سخن می‌زند. این قضیه نشان می‌دهد که امریکا به تغییر نظام در افغانستان موافقت کرده است، چنانچه این توافق تصریح می‌کند که طالبان به عدم صدور ویزه و پاسپورت برای کسانی که امنیت امریکا و متحدان آن را تهدید می‌کنند، متعهد هستند. و این نیز نشان می‌دهد که امریکا با به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان مخالفت ندارد بلکه به آن کمک نیز می‌کند، اما نه تحت نام امارت اسلامی. بیانیۀ مشترک امریکا و روسیه که روز جمعه 6 مارچ 2020 میلادی به نشر رسید، نیز تصریح می‌کند که آنها بازگشت امارت اسلامی به حیث نظام حکومت در افغانستان را قبول ندارند.
